Een belangrijk onderdeel van het Niet rennen maar plannen-traject is psycho-educatie. Het idee daarvan is dat kennis over hoe het werkt met je hoofd je begrip zal opleveren en dat je daardoor in staat zult zijn om in allerlei situaties handiger met jezelf om te gaan.
De allereerste keer dat ik Samantha zag, tekende ze op een blaadje een driehoek voor me, die de menselijke cognitie moest verbeelden. Deze zogenaamde cognitieve piramide wordt gebruikt om de samenhang en -werking tussen de cognitieve functies schematisch weer te geven. De cognitieve piramide bestaat uit een aantal bouwlagen, die elk een cognitieve functie voorstellen. In elke laag wordt voortgebouwd op de laag eronder. Brokkelt er iets af op de parterre, dan geeft dat geheid gedonder op de bovengelegen etages.
Op de begane grond is de waarneming gehuisvest. De hele dag door verwerkt deze prikkels uit onze omgeving. Die prikkels worden doorgesluisd naar de eerste verdieping, waar bepaald wordt welke er belangrijk zijn en welke niet. De aandacht zorgt hiervoor en is nodig om je bewust te kunnen zijn van de binnenkomende indrukken.
Als het op de eerste verdieping allemaal lekker loopt, dan kan op de tweede verdieping begonnen worden met de informatieverwerking. Relevante ervaringen en informatie worden daar opgeslagen in het langetermijngeheugen. De rest van de informatie wordt van het balkon gekieperd om ruimte te maken in het kortetermijngeheugen voor de volgende lading data, die vanaf de begane grond wordt aangevoerd en voorgeselecteerd wordt op de eerste verdieping.
Alle succesvol opgeslagen informatie kan gebruikt worden op de zolder, waar het neusje van de zalm resideert: hier vind je de zogenaamde executieve functies. Dat zijn de meest complexe cognitieve functies, waaronder een aantal uitermate handige zaken als plannen, organiseren, multitasken, beslissingen nemen en prioriteiten stellen.
Maar nu gaat er iets mis. Door vermoeidheid, hersenletsel of chemoschade is er gelazer op de eerste verdieping. Je concentratie is minder. Je kunt je aandacht niet goed richten. Ballast die op de parterre had mogen blijven, wordt doorgestuurd naar boven. Daar verdringt deze informatie uit het kortetermijngeheugen, voor het fatsoenlijk bewaard is in het langetermijngeheugen.
Of er zit zand in de raderen van de processor op de tweede verdieping, waardoor deze nog bezig is de eerste lading data te verwerken, terwijl de volgende er alweer aankomt. En hup, daar gaat de boel al over de railing, voordat je alles goed en wel hebt kunnen opbergen in je langetermijnkast. Of, en dat zal wel weer vaak het geval zijn, het loopt op beide verdiepingen allemaal nogal crappy. Dan gaat het dubbelop. Ha, de duvel schijt weer op een grote hoop. By the way, God, ik wacht nog steeds op een goed verhaal over de achterliggende gedachte van dit functioneel ontwerp! Maar goed.
Hoe dan ook, als er onder in de piramide iets fout gaat, wordt zeuren op de zolder. De barsten schieten in het cement, de balken kraken, het stucwerk scheurt. De zoldertrap verzakt en wordt slecht begaanbaar.
Samantha krast aan de linkerkant van de tekening een stuk van de piramide weg. “Dit is wat vermoeidheid doet met je cognitieve functies,” zegt ze. “Je hele piramide wordt kleiner. En als je nog moeier wordt, gebeurt er dit.” Opnieuw krast ze aan de linkerzijde een gedeelte van de driehoek door. Het bovenste puntje, waar mijn menselijke cognitieve pareltjes zitten, is nu bijna helemaal verdwenen.
Het komt me allemaal bekend voor. De chaos, het gebrek aan overzicht, de dagelijkse serie verrassingen (Is dat schoolreisje vandáág?? Administratiekosten? Hè?! Ik had die rekening toch allang betaald?! Huh? Is de koffie op?). De zaken voorbereiden en in de uitvoering blijven steken op een klein maar cruciaal dingetje. Olie bijvullen om goed voor je auto te zorgen en een paar weken rondrijden zonder tankdop, terwijl je maar niet kunt verzinnen waarom het zo gaat stinken als je de motor start en hem zo bijna om zeep helpt.
De vaatwasser inruimen, een blokje er in doen, maar niet op het knopje drukken. En dat elke avond weer. Idem voor de wasmachine. Idem voor de droger. Medicijnen bestellen, maar een week lang elke dag vergeten om ze ook daadwerkelijk op te halen bij de apotheek, zodat je in het weekend uiteindelijk toch nog zonder zit. Iets beloven aan je kind maar dat niet kunnen waarmaken omdat je drie afspraken op hetzelfde tijdstip hebt gepland en door dat soort vergissingen steeds weer een hok met herrie.
Straf uitdelen aan je kinderen maar vervolgens vergeten dat je hem hebt gegeven. Dit leidt natuurlijk niet tot herrie, maar is opvoedkundig funest. Bij vertrek alles netjes afsluiten, nog even terug naar binnen om je zonnebril te pakken en dan je sleutelbos de hele middag in de deur laten zitten. Het zijn kleine dingetjes die iedereen wel eens overkomen, maar als ze vaak en op vele fronten gebeuren, dan kan het leven knap ingewikkeld worden. Je levert allerlei inspanningen, maar de resultaten blijven uit omdat het mis gaat in de afwerking.
Het leven met een mini-piramide vind ik niet zo makkelijk. En ik had het al zo moeilijk. Zie je, daar heb je het weer. Vlek op vlek, het ene probleem veroorzaakt het andere. God is stil. Ik vraag maar niet meer. Ik denk dat ik maar eens met Samantha ga kijken wat ik er mee moet.
Naschrift: Voordat er mensen bezorgd worden over hoe het met me gaat: dit alles speelt zich enkele maanden geleden af, toen de ergotherapie begon. Inmiddels ga ik goed vooruit en gaat het opbouwen van mijn werkuren door. Vanaf volgende week doe ik er twee keer vier plus vier uur reizen, bruto 12 uur dus.
Bugfixing life 